VINISSIMAblog

VIN JAUNE … VERKWIKKEND MIDDAGDUTJE OP EEN SPIJKERBED?
JURA, WIJN VOOR GEVORDERDEN! -

Is Jura-wijn lekker of alleen maar boeiend? Onlangs hadden wij met ons wijnproefclubje een prachtige proeverij met wijnen uit de Jura. Er stonden maar liefst zeventien wijnen open die avond. Droog wit, rosé, rood en de bijzondere Jura-specialiteiten Vin Jaune, Vin de Paille en Macvin. Gaandeweg de avond kwam er steeds meer discussie: is wijn uit de Jura eigenlijk wel lekker of gewoon heel boeiend? We constateerden meer en meer: wijn uit Jura is heel bijzonder, heeft een aparte smaak, maar wordt niet altijd door iedereen lekker gevonden. Kortom: wijn uit de Franse Jura is wijn voor gevorderden…!

Dat de wijn uit de Jura zowel heel interessant is als wellicht een wijn voor de meer geoefende wijnliefhebber, komt door twee aspecten. Ten eerste de aparte druivenrassen die bijna nergens anders in de wereld te vinden zijn. En ten tweede het proces van wijnmaken. Beide aspecten geven de wijnen uit de Jura iets heel karakteristieks.

Savagnin & Co.
Jura heeft naast bekende Bourgogne-rassen als chardonnay (hier ook wel bekend als ‘mélon d’Arbois’) en pinot noir ook hele onbekende druifjes die verder nergens voorkomen, zoals de witte savagnin en de rode poulsard en trousseau.

De savagnin is dé witte druif van de Jura en de enige druif voor de beroemde Château-Chalon en andere vins jaunes. Savagnin rijpt laat en wordt in november of december geplukt. De druif heeft een aroma van bittere noten. In Valais (Zwitserland) is het ras ook bekend en heet daar Heida. Savagnin wordt wel met chardonnay geblend, maar is ook als cépagewijn (wijn van één druivenras) te vinden. Dan is de wijn het meest karakteristiek.

En dan zijn er in de Jura naast de pinot noir twee typische rode rassen te vinden: de trousseau en de poulsard. Trousseau is robuust en donker en wordt meestal gemengd met poulsard omdat er dan wat meer finesse aan de wijn toegevoegd wordt. Poulsard is een verfijnd bleek blauw druifje met een dun schilletje die vanwege zijn gebrek aan kleur vaak gemengd wordt met trousseau of pinot noir. Zijn subtiele pigment maakt hem ideaal voor rosé, maar ook om iets kleur toe te voegen aan de Vin de Paille. Behalven in de Jura vinden we poulsard alleen nog een beetje in Bugey. Daar komt hij terecht in de halfdroge mousserende Cerdon.


Noten en Comté
Jura stoort zich niet aan wat anderen ervan vinden. Men houdt er heel eigen methoden van wijnmaken op na en heeft heel eigen smaakvoorkeuren. Kenmerkend voor wijnen uit de Jura is de lange rijping. Dat gebeurt vaak op vat. Het effect is dat de fruitaroma’s geleidelijk verdwijnen en plaats maken voor sherry-achtige aroma’s. In heel veel witte wijnen proef je iets nootachtigs. In de Vin Jaune is dit nog veel sterker aanwezig. De wijn van de Jura, en met name van het druivenras savagnin, past juist door dat oxidatief-nootachtige perfect bij Comté-kaas uit de Jura. Die heeft namelijk ook iets notigs en straks.

Vin Jaune
De legendarische Vin Jaune blijft zes jaar en drie maanden op vat en krijgt dankzij een sluier van gistcellen een sherry-achtig aroma, smaakt nootachtig en heeft een stevige zuurgraad. Het laagje gistcellen (‘flor’ in de Spaanse sherry-streek genoemd, in de Jura ‘voile’ genoemd) op de Vin Jaune groeit trager dan in Jerez en sterft ook eerder af. Dat komt omdat in de Jura geen solera-systeem van opgestapelde vaten wordt gebruikt. Dit systeem zorgt in de sherry-streek voor een continue verversing van de wijn in het solerasysteem en zorgt er daardoor voor dat de florgist in leven blijft. De koelere temperaturen in de Jura verhinderen ook een overdadige groei van de flor.
De beroemdste ‘gele’ wijn is de Château-Châlon, van een dorpje zo’n 25 kilometer ten Zuiden van Arbois. Men noemt deze wijn ook wel ‘wijn van koningen’, aangezien nogal wat koningen (zoals Frans I, Hendrik IV en Lodewijk XI) als de laatste Russische tsaar Nicolaas II hem graag dronken.
Vin Jaune mag uitsluitend van het druivenras savagnin worden geproduceerd en wordt daarnaast nog in drie andere herkomstbenamingen geproduceeerd, maar deze varianten zijn vaak wat lichter en minder complex. De kostbare wijn wordt gebotteld in de zogenaamde ‘clavelin’, een streekeigen fles van 62cl inhoud die al dateert uit 1506.
De wijn van afgewezen Vin Jaune wordt gebruikt voor droge witte wijn met een oxidatief karakter. Ook deze droge witte wijn heeft iets weg van fino-sherry.

Appelations en specialiteiten
Binnen de Jura gelden de volgende herkomstbenamingen: Arbois, Château-Châlon, L’Etoile en Côtes du Jura. Er worden droge witte wijnen, rosés en rode wijnen geproduceerd. Daarnaast de specialiteiten Crémant de Jura (de mousserende wijn volgens de méthode traditionelle, dus met tweede gisting op fles à la Champagne), Vin Jaune en Vin de Paille (zoete wijn waarvan de druiven op stromatten gerijpt zijn, vergelijkbaar met Italiaanse Vin Santo) en tenslotte de Macvin du Jura. Voor de Macvin (een soort ‘marc’) wordt aan sap van regionale druiven wijndistillaat toegevoegd. Hierna volgt achttien maanden rijping op eikenhouten vaten. Het resultaat is een amberkleurige (aperitief)wijn met tonen van onder andere gedroogde zuidvruchten.

Middagdutje op een spijkerbed…?
Oz Clarke beschreef de Vin Jaune als een “intimiderende wijn”, als ervaring vergelijkbaar met “een middagdutje op een spijkerbed”. Hij vervolgt:”Voor de moedigsten onder ons overtreft het genot de aanvankelijke folteringen”. Poe. Heftig dus. Dat is wat ik bedoel als ik zeg dat de wijn discussie opriep. En als we constateerden dat Jura-wijn wijn voor gevorderden is.
Dat geldt ook voor de sherry-achtige droge witte wijnen van de Jura. Lekker of bijzonder? Pijn of genot? Ik was nog niet zeker. Maar toen ik een paar dagen later ’s avonds moe thuis kwam en een restje 1998 Vin Jaune, Château-Châlon van Domaine Berthet-Bondet en een restje 2003 Arbois Savagnin van Fruitière Vinicole d’Arbois probeerde wist ik het zeker. Waanzinnig verkwikkend! Loepzuiver, verkwikkende hoge zuurgraad, complex. Ik was meteen weer opgekikkerd. Beter dan Red Bull of een frisse douche.
Beide lege (!) glazen staan nu na twee weken nog steeds onafgewassen in mijn keuken… en ze leveren nog steeds een waanzinnige geurexplosie (natte theebladeren, maggi, selderij, geconfijt fruit) op! Ongekend, lijkt me. Ik ben verkocht!